Praca magisterska to bardzo ważny etap w życiu każdego studenta. Stanowi bowiem finałowy sprawdzian jego możliwości dydaktycznych oraz potwierdzenie nabytej wiedzy, wyniesionej ze studiów. Nierzadko też bywa ona przyczynkiem do dalszych badań prowadzonych przez studenta na obranym przez niego polu naukowym. Co za tym idzie, praca magisterska musi być nie tylko dobrze napisana pod względem językowym, ale także i merytorycznym. Musi być po prostu rzetelnym źródłem wiedzy, popartym konkretnymi odniesieniami do odpowiednich źródeł naukowych. Przypisy w pracy magisterskiej stanowią niezbity dowód na to, iż student zadał sobie trud sięgnięcia do rzetelnych źródeł informacji i wiedzy naukowej.
Czym są przypisy w pracy magisterskiej?
Ogólnie rzecz biorąc, przypisy w pracy dyplomowej lub innej publikacji naukowej to wydzielone fragmenty tekstu, które z tekstem głównym wiąże odsyłacz. Te odnośniki dotyczą zazwyczaj konkretnych wyrazów, zwrotów oraz fragmentów tekstu głównego. Są zatem przypisy czymś w rodzaju pomocniczego lub pobocznego nurtu rozważań. Mogą też wskazywać informacje dodatkowe dotyczące danego fragmentu tekstu. Tak też jest w każdej pracy magisterskiej.
Wiadomo już, czym są przypisy. Jaka natomiast jest ich funkcja? Tych jest wiele. Najczęściej rolą przypisu jest odesłanie czytelnika do dodatkowych informacji pod postacią wszelkiego rodzaju komentarzy, dygresji, objaśnień fachowych terminów, danych bibliograficznych, informacji o mniej istotnych zjawiskach, wydarzeniach, poglądach czy problemach. Przypisy bardzo często zawierają też informacje o innych pracach, co szczególnie widoczne jest w przypadku niejednej pracy magisterskiej lub innej pracy dyplomowej. Przypisy zamieszczane są przede wszystkim przez autora danej pracy, co sprawia, że pisanie prac nie może obejść się bez umieszczania tych jakże ważnych odnośników. Warto zatem, aby podczas pisania pracy student zawsze o tym pamiętał. Warto również wiedzieć, iż w przypadku innego rodzaju opracowań przypisy mogą być umieszczane również przez redaktorów danego dzieła, jego tłumaczy bądź wydawców. Drugą funkcją przypisów jest ułatwienie czytelnikowi korzystania z opracowania. Sprzyjają one zachowaniu przez podstawowy tekst publikacji klarowności, umożliwiając w ten sposób czytelnikowi korzystającemu z opracowania poznanie stanowiska jej autora względem danego zagadnienia, będącego tematem publikacji. Dzięki przypisom możliwe jest także zapoznanie się czytelnika publikacji z literaturą przedmiotu. Warto wiedzieć, iż przypisy stosowane są we wszystkich miejscach, które zawierają cytaty lub dane pochodzące z badań. W takiej sytuacji pominięcie przypisu może zostać uznane za plagiat.
Jak tworzyć przypisy?
Przypisy w pracy magisterskiej można tworzyć na wiele sposobów. Pisanie prac to proces, który dopuszcza stosowanie różnorodnych wariantów tego popularnego odsyłacza. Najczęściej przypisy występujące w tekście głównym oznaczane są za pomocą odsyłacza w postaci numeru arabskiego, znacznie rzadziej zaś cyframi rzymskimi. Sam natomiast przypis oznaczony jest tym samym symbolem, co odsyłacz do niego.
Zamiast cyfr mogą występować inne oznaczenia, takie jak gwiazdki lub inne znaki, lecz w pracy magisterskiej lub innej pracy dyplomowej taka praktyka nie występuje. Istnieją też dwa sposoby numeracji przypisu. W pierwszym z przypadków przypis może posiadać numerację ciągłą. Wtedy to każdy kolejny odsyłacz otrzymuje następny numer niezależnie od tego, na której stronie się pojawi. W drugim z przypadków wznowienie numeracji następuje od początku na każdej stronie lub w każdym rozdziale publikacji.
Warto również zwrócić uwagę na umiejscowienie przypisu, który zgodnie z polską praktyką typograficzną umieszczany jest przed znakiem interpunkcyjnym lub spacją. Interesującym zabiegiem jest możliwość automatycznego przenumerowania przypisu, dostępna w wielu edytorach tekstu. Za każdym razem, gdy zmianie ulegnie zawartość dokumentu, przypisy są automatycznie przenumerowywane tak, aby możliwe było zachowanie aktualności numeracji. Warto w tym miejscu poświecić kilka słów przypisom, zawierającym opisy bibliograficzne. Tworzy się je podając kolejno nazwiska autorów, tytuły publikacji, daty i miejsca ich wydania, a także konkretne strony w tym opracowaniu, na których można znaleźć zacytowaną myśl.
Rodzaje przypisów w pracach dyplomowych
Skoro wiadomo już, czym są przypisy, w jakim celu są stosowane oraz jaki jest sposób ich tworzenia, warto na koniec powiedzieć kilka słów o ich rodzajach. Zasadniczo można je podzielić dwojako – ze względu na miejsce ich umieszczenia oraz ze względu na treść i pełnioną przez nie funkcję.
Pierwsza grupa obejmuje przypisy dolne i końcowe. Oczywiście nie trzeba mówić, iż najczęściej spotykanym rodzajem przypisu jest przypis dolny. Pojawia się on na tej samej stronie publikacji, co treść do której się odnosi. Znajduje się poniżej pola tekstowego, oddzielony od niego separatorem w postaci cienkiej, poziomej linii. Drugi rodzaj przypisu, przypis końcowy powstaje i podlega numeracji niezależnie od przypisów dolnych. Dotyczy on zazwyczaj różnego rodzaju dygresji posiadających nieco luźniejsze powiązanie z publikacją niż przypisy dolne. Przypis końcowy umieszczany jest najczęściej pod koniec rozdziału, sekcji lub całości opracowania.
Druga grupa przypisów obejmuje przypisy podzielone ze względu na ich treść i pełnioną przez nie funkcję. Można w niej znaleźć przypisy rzeczowe, terminologiczne, nazywane także słownikowymi, bibliograficzne oraz informacyjne. Przypisy rzeczowe pełnią funkcję czysto objaśniającą, klarując, komentując oraz poszerzając tekst do którego się odnoszą. Przypisy terminologiczne, zwane też słownikowymi, najczęściej ujmują interpretację i tłumaczenia użytych w publikacji zwrotów obcojęzycznych lub specjalistycznych, fachowych terminów. Tego typu przypis może mieć postać czysto słownikową – prostą lub rozwiniętą. Nie są jednak takie przypisy – ze zrozumiałych powodów – stosowane w publikacjach, które zawierają słownik. Kolejnym rodzajem przypisu w tej grupie jest przypis bibliograficzny. Jego zadaniem jest podawanie bibliograficznego opisu źródeł zgodnego z odpowiednimi normami. Tymi źródłami są natomiast wszelkiego rodzaju dokumenty piśmiennicze – obojętnie, czy w formie papierowej, czy elektronicznej – z których pochodzą użyte w opracowaniu cytaty lub inne dane. Taka pozycja ponadto może – choć nie musi – zostać poszerzona o odpowiedni komentarz ze strony autora publikacji. Ostatnim typem przypisu jest przypis informacyjny. Najczęściej zawiera on wskazówki, zadaniem których jest ułatwienie czytelnikowi korzystania z publikacji. Takie wskazówki mogą na przykład udzielić informacji, iż publikacja zawiera różnorodne dodatki, takie jak słownik, rozwiązania zadań czy tym podobne czasoumilacze.
Przypis ratuje życie
Nie dosłownie rzecz jasna. Ale… Zastosowanie przypisu jest nie tylko wymagane w celu wykazania, iż praca dyplomowa jest rzetelnym opracowaniem naukowym. Może także uchronić przed poważnymi konsekwencjami, jakie niesie za sobą bycie oskarżonym o plagiat. Warto zatem zawsze pamiętać o przypisach podczas pisania pracy.
